CAR-T behandeling biedt hoop voor uitbehandelde borstkanker patiënten

Borstkanker met uitzaaiingen. Als je deze diagnose krijgt, denk je direct; er is geen hoop meer op genezing. Gelukkig is er nu een stip op de horizon: CAR-T therapie. Dit stelt het eigen afweersysteem in staat kankercellen onschadelijk te maken. Uitbehandelde borstkankerpatiënten kunnen baat hebben bij deze behandeling. Ook biedt het kansen voor hen, waarbij reguliere behandeling niet werkt.

Hoe werkt het?

Ons lichaam kan zich wapenen tegen kankercellen. Daarvoor zet het zogenaamde cytotoxische T-cellen in. Deze “soldaten van het immuunsysteem” schieten gaatjes in de kankercellen, die binnenin schade veroorzaken. Als cellen veel van deze gaatjes hebben, sterven ze af. Tumoren kunnen het afweersysteem echter omzeilen door de werking van de T-cel soldaten te remmen. Daardoor is het moeilijker voor het immuunsysteem om de kankercellen te lijf te gaan.

Het is al langer bekend hoe T-cellen kankercellen doden. Witte bloedlichamen van borstkankerpatiënten worden genetisch gemodificeerd tot CAR-T cellen. Deze cellen kunnen kankercellen herkennen, aanvallen en uitschakelen. Het was echter nog niet bekend hoe sommige kankercellen terugvechten. Wetenschappers van het Radboudumc hebben nu een nieuwe onderzoeksmethode ontwikkeld voor dit proces. Daaruit blijkt dat sommige kankercellen de aanval van het immuunsysteem stoppen door het tegenhouden van T-cellen bij het schieten van gaatjes in de kankercellen.

Nieuwe methode

Voor hun onderzoek gebruikten de wetenschappers een nieuwe driedimensionale methode, waarbij ze kankercellen en immuuncellen tegelijkertijd opkweken. In een doorzichtig kweekbakje zitten de kankercellen op de bodem, met daarop een soort gel waarin de T-cellen zitten. Net zoals in het lichaam gaan de T-cellen op zoek naar de kankercellen. Maar omdat die op de bodem vastgeplakt zitten, kan met een microscoop de interactie tussen de twee soorten cellen beter zichtbaar worden gemaakt dan eerder mogelijk was.

Dankzij die driedimensionale kweekmethode kunnen de onderzoekers op celniveau laten zien hoe de T-cellen te werk gaan bij het doden van kankercellen. “Ze hechten aan hun doelwit en lossen een of meerdere schoten”, zegt Jeroen Slaats, onderzoeker op de afdeling Celbiologie van het Radboudumc. “Daarna is het de beurt aan een volgende T-cel, die hetzelfde doet. De T-cellen werken samen als een team, tot uiteindelijk de kankercel zo vaak is geraakt dat hij afsterft.”

Gaatjes schieten

Sommige kankercellen kunnen die celdodende eigenschap van T-cellen tenietdoen door het blokkeren van calciumkanalen in de T-cel, legt Slaats uit. “We zien dat de T-cellen bij de kankercellen blijven hangen, maar het lukt ze minder goed om gaatjes te schieten. Daardoor gaan de kankercellen niet of pas later dood.” Alsof de kankercel het pistool van de T-cel afpakt.

Nu de onderzoekers eenmaal duidelijk hebben waar in het proces de kink in de kabel zit, kunnen ze werken aan een oplossing van dat probleem. Maar dat is nog toekomstmuziek. “We willen werken aan het sturen van de processen in de kankercel die de effectiviteit van de T-cel beïnvloeden”, zegt Peter Friedl, hoogleraar Microscopische Beeldvorming van de Cel en afdelingshoofd van het Laboratorium voor Celdynamiek van het Radboudumc. “Met een toekomstig geneesmiddel kan het mogelijk worden om de T-cel weer kogels te laten afvuren op de kankercel. En als we de rem van het systeem kunnen halen, kunnen we T-cellen zelfs meer of grotere kogels laten schieten.”

Begrip van het mechanisme

Maar zover is het nog lang niet. De onderzoekers benadrukken dat ze niet direct op zoek zijn naar een geneesmiddel, waarmee T-cellen ineens wel weer die kankercellen te lijf kunnen gaan. “Ons werk levert geen directe oplossing voor een probleem”, zegt Friedl. “We weten nu beter hoe tumorcellen te werk gaan. Het is belangrijk om eerst te begrijpen wat er verkeerd gaat, voordat je er invloed op wil uitoefenen.”

De eerste stip op de horizon voor de onderzoekers is het aanbieden van persoonlijkere behandelingen aan patiënten. “We kunnen met deze methode de kankercellen van een patiënt opkweken en veel beter bestuderen dan eerder mogelijk was”, zegt Friedl. “Naast begrijpen van het mechanisme van kankercellen is dat op dit moment de meerwaarde van ons onderzoek.”

Hoopvol: Nederlandse T-cellen

Door subsidie van het Zorginstituut kunnen er op termijn CAR-T cellen in eigen huis geproduceerd worden. Dit is een samenwerking van het UMCG, Radboud UMC, Erasmus MC en Amsterdam UMC. Het oogsten en modificeren van witte bloedlichamen vindt op één plek plaats. Verse cellen worden gebruikt en er is dus geen transport en invriezen meer nodig. Dit leidt tot een verlaging van de kosten tot €80.000,- per patiënt.

Grote stap

‘Er is geen land ter wereld waar de overheid het lef toont academische onderzoekers te steunen bij het leveren van bewijs dat zij een innovatieve behandeling kunnen leveren die net zo goed is als die van farmaceutische multinationals. En bovendien sneller beschikbaar voor een lagere prijs. We willen met ons onderzoek aantonen dat productie op locatie zorgt voor meer, betere en betaalbare zorg voor patiënten,’ aldus internist-hematoloog van Meerten.

Vergoed door basisverzekering

Het nadeel van deze behandeling zijn op dit moment de kosten: €330.000 per patiënt. Sinds kort wordt dit wel vergoed door de basisverzekering. Het maken van deze CAR-T cellen vindt nu plaats in de VS. Hierdoor moeten patiënten vaak zes weken wachten. Deze tijd hebben uitbehandelde borstkankerpatiënten vaak niet meer.

Er doen nu 300 patiënten mee aan het onderzoek, dat zes jaar duurt. Daarna neemt het Zorginstituut het standpunt in of de behandeling bewezen effectief is. Dan kan het direct via de basisverzekering worden vergoed.

Meer lezen?

Ga naar Nieuwe kweekmethode onthult hoe kankercellen afweersysteem omzeilen – Radboudumc

Bron: Zorginstituut Nederland en Radboudumc